Folk Songs (Kinaray-a)

Folk song is a song that originates in traditional popular culture or that is written in such a style. It is also a song originating among the people of an area, passed by oral tradition from one generation to the next.

The following are some of kinaray-a folk songs.

Dandansoy

https://www.youtube.com/watch?v=2AzCMgAlxyY

Dandansoy, bayaan ta icao Pauli aco sa Payao Ugaling con icao hidlauon Ang Payaw imo lang lantauon. Dandansoy, con imo apason Bisan tubig di magbalon Ugaling con icao uhauon Sa dalan magbobonbobon.

Convento, diin ang cura? Municipio, diin justicia? Yari si dansoy maqueja. Maqueja sa paghigugma Ang panyo mo cag panyo co Dala diri cay tambijon co Ugaling con magcasilo Bana ta icao,asawa mo aco.

Pangabuhi Sa Uma

https://www.youtube.com/watch?v=guBmIl3GAGw
Music & Lyrics by: Sammy Rubido
Intro:
I.
Ang pangabuhi sa uma, laka ang pamalay rayu sa karsada
Ang sulo kingki kag mitsa, ang sarakyan karusa
Hinanggup kag linapwahan, may aloy nga inasinan
Insalada nga batwan, adobo nga pangka bogongan
Refrain:
Pangabuhi sa uma indi ko gid pag-ibaylo
Sa syudad, sa syudad nga magamo
Pangabuhi sa uma indi ko gid pag-ibaylo
Bisan pa ako piritun mo
II.
Pagbugtaw sa aga pangapi sara-sara, saging nga mundo sa kalamay nga pula
Sa tag-irigma ginat-an nga dagmay, may orang kag kalampay
Sa paniyapon may apan-apan, kahamot kang tinig-ang nga sadsadan
May balulu kag suman, may sapal ay abaw kananam
(Repeat Refrain)
SAKAY SA KARBAW KAG MAGLAGAW
RIGOS SA SUBA MUNLAW SA SAPA
MANIUD KA HALO PWERA TAMAHO
MANIRADOR KA MANOK NGA BUKUT IMO
TAGAY KA TUBA KAG MAGPINITLA
AY ABAW NONOY DI MAGMINAOY
KAY SI INDAY NAGAPAMAYPAY
ULI RUN KAG MAGBALAY-BALAY
Adlib:
(Repeat Refrain)
……..bisan pa ako piritun mo. (4X)

Hurubaton

A proverb that generally contains advice or wisdom.
Here are some examples of a hurubaton: 



Kinaray-a:

"Ang indi kamaan mag balikid sa ana gin halinan,             

       indi makalambot sa anang paraagtunan."

Tagalog:

"Ang hindi marunong tumingin sa kanyang pinanggalingan,
hindi makakarating sa kanyang paroroonan."

English:

"He who does not look back from where he came,
will never reach his destination."

Kinaray-a:

"Mas mayad magkaon kang sara lang ka tinapay nga may kalinong

kaysa mag kaon sa puncion pero may irinaway." 

Tagalog:

"Mas mabuting kumain ng tinapay mag-isa sa kapayapaan, kaysa kumain sa handaan pero magulo." 

English:

"It's better to peacefully eat just a bread alone than having a lavish meal in an unruly feast."

Kinaray-a:

"Ang nakasasadya nga mga pulong kaangay sang dugos

Matam-is ja sa kalag kag maka pa mayad sa mga tul-an."

Tagalog:

"Ang masayang pagtitipon ay parang pulot,
matamis ito sa kaluluwa  at makakapagpabuti ng mga buto."

English:

"A joyous meeting is just like a honey,
sweet for the soul and good for the bones." 

 

Kinaray-a:

"Ang bata nga indi pagbakulon, ay pahibiun."

 Tagalog:

 "Anak na di paluin, ina ay paluluhain."

English:

"A child that will not be spanked will make the mother cry."

 

Kinaray-a:

"Ginabaylo kang mapintas nga tawo ang ana isig ka tawo,

Kag ginatuytuyan sia sa sala nga dalanon."

Tagalog:

"Pinapalitan ng isang masamang tao ang kanyang kapwa,
at ginagabayan siya sa maling daanan."

English:

" A bad person changes it's fellow man,
and guide him in a wrong path." 

Poetry (Haiku & Diamante)

Haiku

A form of Japanese poetry. A haiku expresses a single feeling or impression and contains three unrhymed lines of five, seven, and five syllables, respectively. It is also called nature or seasonal haiku.
The following are the examples:

 Hampak kang balud

kun gabii mag gahud

tawo mahadlok. 

 Sa kilid sapa

May bao gapaslipod

indi makita.

Ang paghigugma 

ko kanimo wara gid

it makatupong.

 Ang baybay namon

Masanag gid kaaayo

maduro tawo.

Eskwela kita

kag maka gradweyt ta

anggud may kwarta.

Init ka adlaw

masilaw kun turukon 

sakit sa panit.

Paktakon(Riddle)

Paktakon(riddle) is a literary form shared by the Western Visayan people which is an Old Kinaray-a (dialect).

Here are some examples of a paktakon:



Balay ka tatay ni Sisoy, harigi bari-bari, ang atop kawali.
-Kalampay



English:
The house of Sisoy's father, with foldable foundation and a pan for it's roof.
-Crab



Kapti ikog ko,masalom ako.
-Luwag

English:
Hold my tail, I will dive.
-Laddle





Buras lolo, galigid ligid sa abo.
-Mais

English:
Grandpa's manhood rolling in the ash.
-Corn






Pakan-a ako mabuhi ako, paimna ako mapatay ako.
-Kalayo

English:
Feed me food and I will live, give me water and I will die.
-Fire




Kang bata ko taas ako, pag mal-am ko putot ako.
-Kandila

English:
When I was young I was tall, when I got older I grew smaller.
-Candle